NAMNA YA KUFUNDISHA SARUFI

UFUNDISHAJI WA SARUFI

Sarufi ndio kipengele cha msingi katika lugha kwani humpelekea mzungumzaji azungumze na aeleweke  kwa ufasaha.

NINI SARUFI?

Ø Ni njia ya kupanga maneno kwa ufasaha.

        Ni njia ambazo kwazo lugha hufikia muundo wake     

        (sauti, vikundi vya maneno, sentensi, vikundi vya

        sentensi,nk)

Ø Ni utaratibu wa maumbo na namna maumbo hayo yanavyoashiria maana katika matumizi, mfano; aina za maneno, mnyambuliko , vihusishi na viunganishi, nk)

Ø Ni kanuni ambazo zinaweza kuzalisha sentensi za idadi yoyote. Ni sheria zinazotumika kuunda miundo mbalimbali ya lugha

AINA ZA SARUFI 

1.   Sarufi mapokeo (aina za maneno-ngeli unaangalia umbo lilivyo bila ya kujali litumikavyo katika sentensi)

2. Sarufi miundo: neno haliangaliwi lilivyo tu bali na jinsi linavyoleta maana katika sentensi mzima mf neno moja linaweza kuwa nomino, kivumishi, kitenzi mfano, wale, mtume

3.   Sarufi zalishi tungo: inaangalia kwa makini kanuni ambazo zinabadilisha muundo mmoja kuwa mwengine. Mfano mabadiliko ya wakati katika vitenzi, nk.mfano natumizi ya vitenzi tofauti (T,Ts,t) yanatupa sentensi sahili, ambatano,utegemezi,

UMUHIMU WA SARUFI

Kuna umuhimu gani kuelewa au kufundisha sarufi?

Ø Inasaidia kujifunza lugha nyengine

Ø Inasaidia katika stadi za kuandika kuzungumza

Ø Inaongeza ujuzi wa lugha

Ø Kusaidia kutambua utaratibu wa lugha ulivyo

Ø Kusaidia kuandika vitabu vya sarufi

Ø Kuweza kutumia lugha kwa ufasaha

UFUNDISHAJI WA SARUFI

Kwa jumla vipi sarufi ifundishwe?

Ufundishaji wa sarufi usitenganishwe na vipengele vyengine vya lugha kama vile kusoma na ufahamu (kwa mfano unapofundisha kiima na kiarifu fundisha katika ufahamu)

Matumizi ya mifano dhahiri yasisitizwe (mifano ndiyo itakayoelekeza kupata undani wa kipengele chochote cha sarufi)

Mfano ufundishapo ngeli za majina utoe kwanza mifano yake ndio wanafunzi wazitambue aina zake)

Katika ufundishaji wa sarufi mwalimu afuate kanuni zifuatazo :

Ø Uchaguzi wa aina ya sarufi ambayo itajitosheleza katika kisw.(mfano sarufi miundo imo katika vidato vyote, sarufi zalishi tungo kuanzia kidato cha 4-6) (mada)

Ø Sarufi itokane na utaratibu uliopo katika kisw. Hii itapunguza ufundishaji wa sarufi mapokeo

Ø Uzingatie matumizi na maana iliyomo katika Kiswahili ili kuepukana na matumizi katika lugha nyengine. Mfano shangazi langu, ngombe zangu,

Ø Mifano itokanayo na hali halisi itumike (kutoka kwa wanafunzi wenyewe, vitabuni, magazetini, nk)

Ø Ufundishaji wa sarufi uanze na mifano kisha kanuni au sheria zake, kwa mfano kabla ya kueleza dhana ya kiima na kishazi itolewe mifano ya kiima  na kishazi wanafunzi watambue sifa zao tofauti zao, watoe mifano yao wenyewe ya kiima na kishazi kisha waeleze au waongozwe kueleza maana ya kiima na kishazi.

Ø Mifano ilingane na viwango vya wanafunzi na maisha ya kila siku ya wanafunzi sio maisha ya watu wengine.

Ø Sarufi itokane na mazoezi mengine ya lugha kama vile kusoma na ufahamu (vifungu vya ufahamu na makala vitakavyosaidia vitumike , ufundishaji usitoke angani).

Mbunda (1996)

Krashen anasema kuwa grammar iwe acquired naturally kutoka katika meaningful input na nafasi za kuinteract katika darasa , isiwe kuna kusomesha miundo na sheria moja kwa moja.

Tricia (2008) anasisitiza mambo yafuatayo Katika usomeshaji wa sarufi

PPP model:

Presentation: to present new language in context so that the meaning is clear

To present new form in a natural spoken or written text so that students can see its uses in discourse

Practice: to help students memorize the form,

to help students produce word order, to give intensive repetition (Kwa kutumia mifano wagundue sheria za lugha, new language or grammer).

Production: to reduce control and encourage students to find out what they can do. Use the form in explaining their own content, see the usefulness of what they have learned.(watoe mifano yao wenyewe nna waoneshe new language/rules).

By Hedge Tricia (2008) pg 66